Ông Phạm Nguyên Long, chuyên viên cao cấp của Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam đã phân tích để thấy vì sao sau nhiều cảnh báo của Mỹ, Trung Quốc vẫn quyết xây đường băng trên Biển Đông.

PV: - Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược quốc tế (CSIS) vừa đưa ra thông tin nhiều khả năng TQ đang xây tiếp đường băng thứ 3 trên Biển Đông. Hiện Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Mỹ, Bill Urban lên tiếng yêu cầu Trung Quốc ngừng hoạt động bồi đắp, xây dựng và quân sự hóa các tiền đồn ở Biển Đông để giảm căng thẳng trong khu vực và tạo điều kiện cho những giải pháp ngoại giao. Ông bình luận gì về sự việc này?

Ông Phạm Nguyên Long: - Thứ nhất Trung Quốc không thể từ bỏ ý định xây dựng đường băng quân sự được. Lý do là thực tế Trung Quốc chưa có căn cứ quân sự nào để bảo vệ vành đai bao quanh nước này. Trong khi đó vành đai ấy từ Bắc Thái Bình Dương tới Nam Thái Bình Dương Mỹ đã hoàn thành rồi.

Tức là từ Alaska, tới Nhật Bản, Đài Loan, Australia... là vành đai Trung Quốc muốn làm để chống đỡ tìm lối ra Nam Thái Bình Dương một cách dễ dàng hơn. Vì vậy họ khó có thể từ bỏ ý định này.

Thế nhưng có thể thấy vành đai ấy rất khó bảo vệ. Trên nền tảng nhận thức như thế mà lại xa đất liền nên cũng không dễ dàng cho Trung Quốc.

Vẫn biết rằng giá trị chiến lược không lớn nhưng TQ vẫn muốn làm để tìm cách mặc cả với các nước ở khu vực và quan trọng hơn là với Mỹ.

Nhiều khả năng Mỹ và Trung Quốc thỏa hiệp trong vấn đề Biển Đông. Vấn đề này phụ thuộc rất nhiều vào cuộc gặp của ông Obama và Tập Cận Bình trong thời gian tới.

Tuy nhiên trước đó Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ đã lên án rất quyết liệt việc Trung Quốc xây dựng các căn cứ quân sự, đảo nhân tạo ở Biển Đông.

Theo một số nhà nghiên cứu của Trung Quốc tung ra dư luận trước cuộc gặp này là có thể Mỹ và Trung Quốc thảo luận về quy chế quân sự ở Châu Á Thái Bình Dương. Điều này cũng khiến Nhật Bản phản ứng.

Cho nên có thể thấy Trung Quốc đang cố gắng làm mọi việc để thể hiện sức mạnh của mình.

Ảnh vệ tinh cho thấy TQ cải tạo đất phi pháp tại bãi đá Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa của VN

PV: - Một điều dễ thấy từ trước tới nay là một mặt Trung Quốc vẫn nói điều tốt đẹp nhưng mặt khác vẫn làm theo ý đồ của riêng mình. Bằng chứng là mới đây Trung Quốc nói sẽ ngừng cải tạo đất trên Biển Đông nhưng mặt khác việc triển khai vẫn diễn ra mạnh mẽ. Theo ông động thái này đang nói lên điều gì?

Ông Phạm Nguyên Long: - Trung Quốc tuyên bố là dừng lại nhưng thực chất là không thể dừng được. Vì nếu dừng lại bao nhiêu công sức từ trước tới nay sẽ đổ xuống sông biển vì cái đích cuối vẫn là căn cứ quân sự.

Vì vậy tất cả chỉ là cách nói để mặc cả với Mỹ cũng như đe dọa các nước trong khu vực.

PV: - Theo ông trong bối cảnh nói mãi mà Trung Quốc vẫn làm theo ý đồ riêng các nước Asean trong đó có Việt Nam nên phản ứng như thế nào cho phù hợp?

Ông Phạm Nguyên Long: - Thời gian qua VN  đã lên tiếng phê phán rất mạnh mẽ. Philippines cũng thể hiện sự quyết liệt trong câu chuyện này. Malaysia cũng phản ứng rất rõ rệt.

Hiện nay phong trào người Mã chống người Hoa ở Malaysia rất quyết liệt. Một số thế lực thân Trung Quốc xuống đường biểu tình phản đối chính quyền đương nhiệm của Malaysia. Sau đó người dân Mã xuống đường chống lại các cuộc biểu tình này và hầu hết là họ tấn công vào khu vực người Hoa.

Phản ứng của Malaysia đúng thời điểm này cho thấy các nước đang thể hiện ngày càng rõ quan điểm của mình.

Với Việt Nam các cuộc trao đổi cấp cao thời gian qua với các nước như Mỹ, Nhật Bản... thì vấn đề Biển Đông luôn được đặt thành trọng tâm và được các bên chú ý.

Tất cả những phản ứng này cho thấy Trung Quốc không dễ để thực hiện âm mưu của mình và chúng ta cũng cần hết sức bình tĩnh.

Như việc Trung Quốc  lập AIDZ ở Đông Bắc á cũng không có nghĩa lý gì vì không đủ sức mạnh để chi phối vùng này, nhất là Biển Đông có bao nhiêu lực lượng Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia và Nga.

Đặc biệt Nga không chấp nhận vị thế độc chiếm Biển Đông của Trung Quốc là một thực tế.

Nhìn phản ứng tổng thể của khu vực và chi tiết tưởng như đơn giản nhưng đều có ý đồ trong đó. Những động thái thời gian qua cho thấy Trung Quốc càng thể hiện bao nhiêu thì càng tự hại mình bấy nhiêu.

Tất nhiên trong mọi hoàn cảnh Việt Nam luôn kiên định với con đường của mình, lên tiếng để bảo vệ quyền lợi, chủ quyền chính đáng.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

• Bích Ngọc (thực hiện)