Ngày 3/9, tại một hội thảo trực tuyến do Viện Hòa bình Hoa Kỳ và Đại học Chính sách công Lý Quang Diệu  của Singapore tổ chức, ông David Stilwell, Trợ lý ngoại trưởng phụ trách khu vực Đông Á và Thái Bình Dương cảnh báo, việc Trung Quốc "thao túng" dòng nước sông Mekong - hiện nước sông Mekong đang ở mức thấp kỷ lục - là một thách thức cấp bách đối với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).

Theo SCMP, bình luận của vị quan chức ngoại giao cấp cao là bằng chứng mới nhất cho thấy con sông dài 4.350km, nơi 60 triệu người Đông Nam Á phụ thuộc vào, đã trở thành một mặt trận mới trong cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc.

Một ngư dân đứng bên bờ sông Mekong. Ảnh: Reuters

Trước đó, vào cuối tháng 8, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường phát biểu rằng Bắc Kinh sẽ bắt đầu chia sẻ dữ liệu thủy văn quanh năm của con sông Mekong (ở Trung Quốc là Lan Thương).

Theo ông Stilwell, vấn đề dòng chảy là một trong những “xu hướng đáng lo ngại” ở khu vực sông Mekong.

“Một thách thức đặc biệt cấp bách là Trung Quốc thao túng dòng chảy sông Mekong vì lợi nhuận của chính họ khiến cái giá phải trả rất lớn", Stilwell nhận xét và trích dẫn một báo cáo gần đây đã ghi lại rằng "Trung Quốc thao túng dòng chảy sông Mekong trong 25 năm, trong đó sự gián đoạn dòng chảy tự nhiên nghiêm trọng nhất xảy ra đồng thời với quá trình xây dựng và vận hành đập lớn", vị quan chức ngoại giao Mỹ nói.

Những tháng gần đây, Trung Quốc và Mỹ liên tục có những báo cáo và nghiên cứu khoa học về tình trạng dòng chảy của sông Mekong với kết quả trái ngược nhau.

Tháng 4/2020, tổ chức Eyes on Earth có trụ sở tại Mỹ kết luận rằng các con đập của Trung Quốc đã giữ lại 47 tỷ mét khối nước.

Trong khi đó, nghiên cứu của Đại học Thanh Hoa và Viện Nguồn nước của Trung Quốc lập luận rằng các con đập của Trung Quốc đã làm giảm bớt các vấn đề hạn hán ở khu vực sông Mekong. Theo đó, các con đập cho phép giải phóng lượng nước tích trữ từ mùa mưa vào thời điểm dòng chảy thấp. Hiện dòng chảy trên sông Mekong đang ở mức thấp kỷ lục trong năm thứ hai liên tiếp.

Stilwell cho biết cuộc khủng hoảng nước sông Mekong đã "tàn phá mùa màng, đe dọa an ninh lương thực và nước trong toàn khu vực".

“Những điều này tiềm ẩn nguy cơ bất ổn lớn hơn. Mỹ đang làm việc với các nước Mekong, Ủy ban sông Mekong và các đối tác quốc tế để đảm bảo các lời kêu gọi minh bạch dữ liệu nước từ Trung Quốc được đáp lại ”, ông nói.

Stilwell cũng cho biết ông hy vọng các nước ASEAN sẽ tiếp tục sử dụng “tiếng nói tập thể mạnh mẽ” để thúc đẩy lợi ích của họ.

An Nhiên