Sự ra mắt của INSTEX – “Công cụ hỗ trợ trao đổi thương mại” của Pháp, Đức và Anh sẽ cho phép giao dịch phi USD với Iran và được mô tả là chỉ hỗ trợ các giao dịch liên quan đến vấn đề nhân đạo, bao gồm thực phẩm, thuốc men và trang thiết bị y tế.

Thông báo hôm thứ Năm của EU đánh dấu một hành động cụ thể nhất mà châu Âu thực hiện để ngăn chặn các lệnh trừng phạt của Washington sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân năm 2015 vào tháng 5 năm ngoái.

Châu Âu đang hy vọng cơ chế này sẽ hoạt động như một biện pháp hợp pháp để ngăn chặn Teheran từ bỏ JCPOA. INSTEX dự kiến sẽ nhận được sự phê chuẩn chính thức của tất cả 28 thành viên EU, nhằm khuyến khích các công ty dược phẩm và nông nghiệp cùng bàn bạc với Tehran sau khi nhiều cá nhân và tổ chức đã ngừng kinh doanh ở Iran vì sợ bị Mỹ trả thù.

Người Iran rất hoan nghênh cơ chế mới. “Đây là bước đầu tiên được thực hiện bởi phía Châu Âu. Chúng tôi hy vọng nó sẽ bao gồm tất cả hàng hóa và vật phẩm”, Phó Giám đốc FM Iran, Abbas Araqchi nói với đài truyền hình nhà nước về thỏa thuận.

INSTEX được cho là có trụ sở tại Paris và được điều hành bởi một ban giám sát do Anh chủ trì và được quản lý bởi một chuyên gia ngân hàng người Đức, và có thể mở rộng. Thỏa thuận có thể gây ra phản ứng từ Hoa Kỳ, đặc biệt là sau khi Washington đã gây áp lực cho dịch vụ tài chính SWIFT có trụ sở tại Bỉ để cắt đứt sự tiếp cận của các ngân hàng Iran.

Bộ trưởng Ngoại giao Đức, Heiko Maas đã trích dẫn các lợi ích an ninh chiến lược và an ninh của EU cho biết, “Chúng tôi không muốn Iran hủy bỏ thỏa thuận này và quay trở lại làm giàu uranium. Điều này có liên quan đến lợi ích an ninh của chúng tôi ở châu Âu”.

INSTEX ra đời cho phép EU giao dịch với Iran mà không phụ thuộc vào USD

Về mặt kỹ thuật, các biện pháp trừng phạt của Mỹ cho phép một số hoạt động thương mại liên quan đến nhân đạo. Tuy nhiên, chiến dịch gây áp lực của Nhà Trắng đối với Iran vẫn khiến các đại gia châu Âu như Seples, Maersk, Total, Daimler, Peugeot, Renault sợ hãi.

Ngoại trưởng Mike Pompeo trước đó đã cảnh báo về việc sẽ trừng phạt nhanh chóng đối với các quốc gia làm ăn với Iran, do đó, INSTEX được coi là một bước nhỏ đầu tiên đối với sự độc lập kinh tế lớn hơn của châu Âu, và hướng tới sự chỉ trích của Iran tập trung vào sự thống trị của đồng USD theo các quy định của JCPOA.

Nhưng cơ chế trao đổi tài chính mới có quá ít, quá muộn?

“Nếu cơ chế vĩnh viễn bị hạn chế đối với thương mại nhân đạo, thì rõ ràng châu Âu sẽ không thể sống hết mình vì Iran”, nhà phân tích chính trị và học thuật nổi tiếng của Iran, Mohammad Ali Shabani Shabani nói với Al Jazeera.

Foad Izadi, giáo sư tại Đại học Tehran lặp lại, “Tôi không nghĩ rằng EU sẵn sàng hoặc có thể chống lại Trump. EU sẽ không thực hiện thỏa thuận một cách nghiêm túc và sẽ không có bất kỳ hành động nào để chứng minh với Iran, người dân đang hết kiên nhẫn”.

• Như Ý