Hoàng tử trẻ ngoài 30 tuổi của Saudi Arabia, Mohammed bin Salman đã đưa nhiều quyết sách quan trọng và liên tục chỉ trong một thời gian ngắn, khác hẳn với phong cách truyền thống và thận trọng đã làm tình hình kinh tế- xã hội nước này rơi vào biến động. Cho tới nay, khi giá dầu tiếp tục giảm gây ảnh hưởng tới Saudi Arabia, nước này buộc phải thay đổi.

Hãng tin Bloomberg bình luận, Saudi Arabia vốn có truyền thống và thận trọng nhất thế giới đã gây ra cơn biến động và gia tăng căng thẳng ở Trung Đông chỉ trong một thời gian ngắn do các quyết sách của Hoàng tử trẻ có xu hướng "Tây hóa" và khá nóng vội.

Phía sau căng thẳng Iran- Saudi Arabia là một bài học lớn cho Hoàng tử dầu mỏ Mohammed bin Salman. Ảnh: VnEconomy

Hôm 1/1, Saudi Arabia tuyên bố tử hình 47 nhân vật bị cáo buộc tội danh khủng bố, bao gồm giáo sỹ dòng Shiite Nimr al-Nimr. Phản ứng trước động thái này của Saudi Arabia, người Hồi giáo dòng Shiite ở Iran đã biểu tình, phóng hỏa vào đại sứ quán Saudi Arabia ở Tehran. Ngày 3/1, Saudi Arabia tuyên bố cắt đứt quan hệ ngoại giao với Iran.

Theo chuyên gia Saud Al Tamamy thuộc Đại học King Saud ở Riyadh chính quyền của Nhà vua mới lên cầm quyền cách đây 1 năm đã  từ bỏ phong cách cũ kỹ, chậm chạp của các chính quyền tiền nhiệm.

Saudi Arabia đã “nâng lên hạ xuống” việc tăng giá xăng suốt nhiều thập kỷ, nhưng chỉ trong vòng 1 ngày vào tuần trước, nước này tuyên bố tăng gấp đôi giá bán lẻ xăng dầu và thực thi ngay lập tức.

Áp lực buộc Saudi Arabia phải thay đổi đang đến từ thâm hụt ngân sách lên tới 15% GDP trong năm 2015, trong bối cảnh giá dầu giảm 2/3 so với thời điểm vào giữa năm 2014. Saudi Arabia đang phải rút dần dự trữ ngoại hối để bù đắp mức lạm chi, khiến dự trữ này giảm 10 tháng liên tiếp tính đến tháng 11 vừa qua.

Giới đầu tư hiện đang đặt câu hỏi liệu Saudi Arabia có buộc phải phá giá đồng tiền, hoặc thay đổi chiến lược đang áp dụng trong Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu lửa (OPEC), chấp nhận cắt giảm sản lượng khai thác dầu để đẩy giá lên.

Hoàng tử Mohammed là một người trẻ, chưa có nhiều kinh nghiệm, nhưng danh hiệu hoàng tử cho phép ông nắm quyền kiểm soát quân đội, ngành dầu lửa, và hầu hết các lĩnh vực khác của nền kinh tế.

“Chúng tôi chứng kiến sự tập trung quyền lực chưa từng có tiền lệ trong tay một vị hoàng tử khá trẻ”, ông Allison Wood, chuyên gia phân tích thuộc công ty Control Risks ở Dubai, nhận xét.

“Người Saudi Arabia có tiếng là thận trọng và kín kẽ. Giờ thì đang có sự lo ngại về những quyết định chóng vánh của họ”, nhà nghiên cứu Eckart Woertz từ Trung tâm Các vấn đề quốc tế Barcelona nhận định.

Giá dầu giảm liên tiếp khiến Saudi Arabia phải thay đổi

Hoàng tử Mohammed bin Salman có lẽ đã nhận ra các quyết sách nóng vội của mình trong việc ghìm chân Iran là chưa tới thời điểm dù chấp nhận giá dầu tiếp tục giảm và những bất ổn giáo phái đang ngày càng căng thẳng.

Theo phân tích của giám đốc điều hành James Schumm (Tập đoàn tài chính Oppenheimer), Saudi Arabia ghìm giá dầu để giáng đòn vào Iran. Mặc dù bản thân việc giá dầu thấp cũng làm tổn thương nền kinh tế của Saudi Arabia, nhưng tác động tiêu cực của giá dầu thấp sẽ lớn hơn với nền kinh tế của Iran, đồng thời ngăn cản Tehran hỗ trợ các phong trào nổi dậy ở sân sau của Saudi Arabia.

Tuy nhiên, sau đó, thái độ của Saudi Arabia đã thay đổi. Ngày 7/1, trả lời phỏng vấn tờ The Economist (Anh) về khả năng xảy ra chiến tranh với Iran, Hoàng tử Saudi Arabia bin Salman nói rằng đó là viễn cảnh mà Riyadh không nghĩ tới và người nào võ đoán về điều này thì quả thực họ có vấn đề về tư duy.

Lý do là bởi “một cuộc chiến giữa Iran và Saudi Arabia sẽ là khởi đầu cho một thảm họa lớn ở khu vực… Chắc chắn chúng tôi sẽ không cho phép điều đó xảy ra”, ông bin Salman nói.

Trong khi đó, phát biểu tại cuộc họp nội các cùng ngày, Tổng thống Iran Hassan Rouhani cũng nhấn mạnh, Iran muốn có mối quan hệ tốt đẹp và hữu nghị với tất cả các nước trong khu vực.